Η ιδέα της μονογαμίας ενισχύεται επί γενεές από τα βιβλία, τον κινηματογράφο και την ποπ μουσική: δύο άνθρωποι γνωρίζονται, ερωτεύονται και παραμένουν πιστοί ο ένας στον άλλον για όλη τους τη ζωή. Η πίστη για μια ζωή παραμένει στόχος και ζητούμενο για τους περισσότερους ανθρώπους. Μήπως όμως η μονογαμία φθίνει σαν θεσμός;
Η μονογαμία αποτελούσε πρότυπο για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Παρόλο που σήμερα η μονογαμία αποτελεί τον κανόνα στις σχέσεις της σύγχρονης δυτικής κοινωνίας, ωστόσο εφαρμόζεται μόνο τα τελευταία 1000 χρόνια, σύμφωνα με τον ανθρωπολόγο Kit Opie από το University College του Λονδίνου. Πριν 75 εκατομμύρια χρόνια οι πρώτοι άνθρωποι ήταν μοναχικοί και απλώς ζευγάρωναν κατά διαστήματα, μας αναφέρει. Η μονογαμία δεν αφορά στην αγάπη αλλά στην προστασία των παιδιών. Μια βρετανική μελέτη από το 2013 καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η μονογαμία προέκυψε για την αποφυγή της παιδοκτονίας. Τα θηλαστικά πολύ συχνά σκότωναν τα μικρά άλλων αρσενικών επειδή οι θηλάζουσες θηλυκές δεν έχουν ωορρηξία κι έτσι σκοτώνοτας το παιδί το αρσενικό μπορεί να τεκνοποιήσει μαζί της. Η θεωρία είναι ότι η μονογαμία εξελίχθηκε λόγω του ότι τα αρσενικά συμπέραναν ότι παραμένοντας με την μητέρα του παιδιού τους εξασφαλιζόταν η επιβιώση του παιδιού τους.
Ή η μονογαμία εξελίχθηκε για να διατηρηθεί η ειρήνη. Άλλος ερευνητής από το Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η μονογαμία προέκυψε ως τρόπος για να εξασφαλιστεί μια σταθερή και ειρηνική κοινωνία. Με την πολυγαμία, μόνο ένας περιορισμένος αριθμός ανδρών είχε πρόσβαση σε πολλές γυναίκες, με αποτέλεσμα κάποιοι άλλοι να αισθάνονται αδικημένοι, θυμωμένοι και έτοιμοι για φασαρίες. Για αυτό το λόγο μπορεί να προέκυψε η μονογαμία ως ένα είδος παραχώρησης των σεξουαλικών δικαιωμάτων των δυνατότερων ανδρών προκειμένου να διατηρηθεί η ειρήνη. Δεν ακούγεται και πολύ ρομαντικό!
Η μονογαμία δεν είναι ο κανόνας στο ζωικό βασίλειο. Εάν αναζητάτε στη φύση την απάντηση για το θέμα της μονογαμίας, το “για πάντα μαζί” δεν έχει πολλούς υποστηρικτές σε γενικές γραμμές. Η βιολογική ανθρωπολόγος Helen Fisher στο Πανεπιστήμιο Ράτζερς στη Νέα Υόρκη αναφέρει ότι οι άνθρωποι είναι μεταξύ του 3 τοις εκατό των θηλαστικών που δημιουργούν “δεσμούς ζεύγους”. Στα είδη αυτά συγκαταλέγονται οι νυχτερίδες, οι λύκοι, οι κάστορες και τα περισσότερα πουλιά. Τα υπόλοιπα ζώα είναι πολυγαμικά.
Ακόμη και τα μονογαμικά ζώα δεν είναι πιστά. Κι ενώ υπάρχουν ζώα που ζευγαρώνουν για μια ζωή, πολύ συχνά έχουν και άλλο ταίρι. Από τέτοιες επαφές προκύπτει το 75% των νεογνών σε ένα πληθυσμό. Παραδείγματος χάρη, σύμφωνα με μια γενετική μελέτη που πραγματοποιήθηκε στο Μέριον της Ν. Αφρικής, το 14 με 24 τοις εκατό των μικρών των άλμπατρος έχουν “πατέρα” κάποιο αρσενικό που δεν είναι ο μόνιμος σύντροφος της μητέρας τους.
Είναι φυσιολογικό να μας ελκύουν κι άλλοι άνθρωποι πέρα από τον/την σύντροφό μας. Η έλξη δεν αφορά στις “αδελφές ψυχές”, είναι μάλλον χημεία παρά συναισθήματα. Οι άνθρωποι έλκονται από τις φερομόνες, ένα χημικό με χαρακτηριστική μυρωδιά που βρίσκεται στον ιδρώτα και στα σωματικά υγρά. Στην πραγματικότητα ένας άνδρας μπορεί να αισθανθεί εάν μια γυναίκα είναι γόνιμη από τις φερομόνες της, ενώ η φωνή μιας γυναίκας γίνεται πιο ελκυστική στις γόνιμες περιόδους της. Αντίθετα οι γυναίκες ελκύονται από πιο αρσενικούς άνδρες όταν είναι στις γόνιμες μέρες τους.
Το σώμα μας δεν κάνει διακρίσεις. Ένα δημοφιλές βιβλίο για το θέμα αυτό —Το σεξ στην αυγή του κόσμου: Πώς ζευγαρώνουμε, γιατί απατάμε και τι σημαίνει αυτό για τις σύγχρονες σχέσεις από τον Chris Ryan και την Cacilda Jetha— υποστηρίζει ότι η φυσιολογία μας αποδεικνύει ότι το σώμα μας είναι φτιαγμένο για την “αμαρτία”. Παραδείγματος χάρη, το σχήμα του ανδρικού πέους λειτουργεί σαν “βουτηχτής” στον κόλπο της γυναίκας για να απομακρύνει το σπέρμα των άλλων ανδρών. Επίσης σύμφωνα με κάποια έρευνα οι ήχοι που κάνει μια γυναίκα κατά τη διάρκεια του σεξ λειτουργούν ως κάλεσμα ζευγαρώματος για να προσελκύσει άλλους άνδρες.
Υπάρχουν πολλές κοινωνίες που η μονογαμία δεν αποτελεί τον κανόνα. Έχουμε την τάση να πιστεύουμε ότι η μονογαμία είναι κανόνας για τις περισσότερες κοινωνίες στον κόσμο αλλά υπάρχουν και μέρη που τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Παραδείγματος χάρη, οι γυναίκες της φυλής Mosuo στην Κίνα μπορούν να έχουν όσους συντρόφους θέλουν ενώ οι σεξουαλικές συνερεύσεις προκύπτουν κατά τη διάρκεια “νυχτερινών επισκέψεων”. Στην συγκεκριμένη μητριαρχική κουλτούρα οι γυναίκες είναι εκείνες που κληρονομούν την περιουσία και τα παιδιά μεγαλώνουν με τις μητέρες, με τους θείους ως πατρικές φιγούρες.
Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε απιστήσει με την σκέψη ή και στην πράξη. Παρόλο που η μονογαμία είναι ο χρυσός κανόνας για τις μακροχρόνιες σχέσεις, οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν φαντασιωθεί τουλάχιστον κάποια “παράνομη” σχέση κάποια στιγμή της ζωής τους και οι έρευνες δείχνουν ότι πολλοί το έχουν κάνει και πράξη. Η Lucia O’Sullivan, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπρούνσγουικ ανέφερε σε άρθρο στην Huffington Post το 2018 ότι “ακόμη και οι καλύτερες μας προθέσεις είναι ανίσχυρες μπροστά στην απρόσμενη και έντονη έλξη για κάποιο τρίτο πρόσωπο”.
Οι γυναίκες είναι πιο άπιστες. Σύμφωνα με την ψυχαναλύτρια Esther Perel από το 1990 ’το ποσοστό των γυναικών που παραδέχονται ότι απάτησαν τους συντρόφους τους έχει αυξηθεί κατά 40 τοις εκατό, ενώ το ποσοστό των ανδρών έχει παραμείνει το ίδιο. Ο λόγος; Η Perel δεν έχει βγάλει κάποιο συγκεκριμένο συμπερασμα αλλά ισχυρίζεται ότι δεν έχει να κάνει τόσο με μη ικανοποιητικές σχέσεις όσο με γυναίκες σε φάση αναζήτησης του πραγματικού τους εαυτού.
Η απιστία είναι ο κύριος λόγος διαζυγίου. Παρόλο που υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορεί να οδηγήσουν στη διάλυση μιας σχέσης όπως είναι οι οικονομικές προστριβές, η συναισθηματική κακοποίηση και οι εξαρτήσεις, η απιστία παραμένει ο κύριος λόγος διαζυγίου. Οι επικριτές της μονογαμίας θα ισχυριστούν ότι δεν είναι οι εξωσυζυγικές σχέσεις που διαλύουν τη σχέση αλλά οι προσδοκίες της απόλυτης πίστης και τα ψέματα που λένε οι άνθρωποι προκειμένου να κρύψουν τις επιθυμίες τους.
Οι στενές σχέσεις γίνονται με τον καιρό λιγότερο ικανοποιητικές. Μετά από πόσο καιρό βαριέται πιστεύετε ένας άνθρωπος τον σύντροφό του; Σε πέντε χρόνια; Σε δέκα; Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου του Μονάχου η ικανοποίηση φθίνει μετά τον πρώτο χρόνο. Οι δε γυναίκες είναι τέσσερεις φορές πιο πιθανόν να βαρεθούν το σεξ σε μια μακροχρόνια σχέση από ότι οι άνδρες.
