Τα τελευταία χρόνια, η κλιματική αλλαγή έχει γίνει κεντρικό πολιτικό θέμα στη Δύση. Ωστόσο, η ιδεολογία της εμποδίζει την κατανόηση της πολυπλοκότητας και της ασάφειας αυτού του θέματος και το απλό γεγονός ότι δεν υπάρχει ομοφωνία στην επιστημονική κοινότητα σχετικά με το πώς οι άνθρωποι επηρεάζουν την κλιματική Δυναμική.
Στα μέσα του χειμώνα του 2022, η Ευρώπη βρέθηκε σε μία ενεργειακή κρίση. Πολλά έχουν ήδη ειπωθεί για τις άμεσες αιτίες (ο περσινός κρύος χειμώνας, η ζήτηση από τις χώρες της Ανατολικής Ασίας, οι πρόωρες εποχικές αυξήσεις των τιμών, η μη δυνατότητα αποθήκευσης αερίου, η μετά την κρίση ανάκαμψη.)
Όμως όλοι αυτοί οι λόγοι ωχριούν σε σύγκριση με τον κύριο λόγο, δηλαδή την ανακατασκευή της ενεργειακής ισορροπίας στην Ευρώπη, η οποία συντελείται τα τελευταία 10 με 20 χρόνια (και ξεκίνησε λίγο αργότερα σε άλλες αναπτυγμένες χώρες). Αυτή η μεταμόρφωση είναι άμεση συνέπεια της “πράσινης” ιδεολογίας που επικρατεί τώρα στην
Ευρώπη, η οποία θέτει ως προτεραιότητα την σταυροφορία κατά των αλλαγών στο κλίμα της Γης, πρωτίστως μειώνοντας τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Η πράσινη ιδεολογία βλέπει τη λύση σε αυτό το πρόβλημα να είναι η απόρριψη της παραδοσιακής ενέργειας η οποία βασίζεται στους υδρογονάνθρακες, και μία μετάβαση σε
ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (RES),πρωταρχικά σε αυτές που βασίζονται στον αέρα και το ηλιακό φως.
Παρόλα αυτά, είναι αυτή η σύγχρονη πράσινη ιδεολογία τόσο δικαιολογημένη; Είναι η σύγχρονη επιστημονική κατανόηση των κλιματικών αλλαγών τόσο ξεκάθαρη και ακλόνητη ώστε να μπορεί πιθανότατα να υπαγορεύσει πλήρως την πολιτική και οικονομική ατζέντα στο στυλ των Σοβιετικών “πενταετών πλάνων”, μόνο επιμένοντας στο “Ας μειώσουμε την εκπομπή CO2 τότε και τότε!”
Για να αποκτήσουμε πιο βαθιά αντίληψη και κατανόηση της επιστημονικής εγκυρότητας της κλιματικής ατζέντας, δύο ερωτήματα πρέπει να απαντηθούν: πόσο σίγουροι μπορούμε να
είμαστε ότι η τρέχουσα τάση της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας θα συνεχίσει και πόσο σημαντικός είναι ο ανθρωπογενής παράγοντας στην κλιματική αλλαγή; Οι απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις θα μας δείξουν ότι η πραγματικότητα είναι λίγο διαφορετική από αυτό που παρουσιάζουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Στην πραγματικότητα, δε γνωρίζουμε πώς θα είναι το κλίμα της Γης σε μερικές δεκαετίες. Τα συμπεράσματα της επιτροπής IPCC (The Intergovernmental Panel on Climate Change-Διακυβερνητική Επιτροπή για την
Κλιματική Αλλαγή, η οποία θεωρείται η πιο αξιόπιστη και πολύ συχνά αναφερόμενη πηγή σε αυτό το θέμα) βασίζονται σε μαθηματικά μοντέλα πιθανοτήτων. Ουσιαστικά, αυτά τα μοντέλα είναι εξ ορισμού ατελή και μπορεί να περιέχουν και σωστές και λανθασμένες
υποθέσεις. Συνεπώς, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ανακριβείς προβλέψεις.
Τα τελευταία χρόνια, οι αναφορές της επιτροπής IPCC έχουν γίνει όλο και πιο πολιτικοποιημένες. Οι αναφορές τώρα περιέχουν μία ειδική περίληψη για αυτούς που
παίρνουν τις αποφάσεις στην οποία οι πληροφορίες παρουσιάζονται με μία προσαρμοσμένη μορφή για τους μη επαγγελματίες, γεγονός που σημαίνει ότι είναι λίγο πολύ διαστρεβλωμένες. Ακριβώς οι ίδιες αναφορές των 4000 σελίδων τις οποίες πολιτικοί και δημοσιογράφοι δε μπορούν ούτε να διαβάσουν. Την ίδια στιγμή, υπάρχουν πολλά ερωτήματα σχετικά με τη μεθοδολογία των κινδυνολογικών μοντέλων IPCC που υποβάλλονται από ανεξάρτητους επιστήμονες. Για παράδειγμα, ο πασίγνωστος Αμερικανός φυσικός Stephen Koonin, Αναπληρωτής Διευθυντής του Επιστημονικού Τμήματος του Τμήματος Ενέργειας των ΗΠΑ υπό την διοίκηση του Barack Obama, στο πρόσφατο βιβλίο του με τίτλο http://Unsettled: What Climate Science Tells Us, What It Doesn’t, and Why It Matters επισημαίνει ότι τα μοντέλα της IPCC υποτιμούν μεγάλο όγκο των πιο σημαντικών κλιματικών παραμέτρων, (ή λαμβάνονται υπόψιν όχι στη βάση των μετρημένων φυσικών παραμέτρων, αλλά στη βάση των υποθέσεων). Για παράδειγμα, αυτό περιλαμβάνει την κυκλοφορία των σύννεφων ή το αποτέλεσμα ψύξης της ανθρωπογενούς απελευθέρωσης
αερολυμάτων στην ατμόσφαιρα. Ταυτόχρονα, κλίμακα της επίδρασης ενός ολόκληρου συστήματος θετικών και αρνητικών αναδράσεων στο σύστημα του κλίματος είναι επίσης υποθετική (για παράδειγμα, η επίδραση της αύξησης της συγκέντρωσης CO2 στη συγκέντρωση του ατμού του νερού στην ατμόσφαιρα και την επίδραση του δεύτερου στο φαινόμενο του θερμοκηπίου).
Συνεπώς, τα μοντέλα μπορούν (στη βάση των λανθασμένων αρχικών δεδομένων) να δώσουν ψευδή συμπεράσματα. Στην πραγματικότητα, οι συγγραφείς του τελευταίου http://IPCC Assessment Report 6 παραδέχονται το πρόβλημα με τα σύννεφα, και αποτυγχάνουν να γράψουν για αυτό στο παράρτημα που αφορά αυτούς που λαμβάνουν αποφάσεις. Την ίδια στιγμή, είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι λάθη στο μοντέλο των πιο περίπλοκων και όχι πλήρως κατανοητών διαδικασιών όπως το κλίμα της Γης, ή άλλες περίπλοκες διαδικασίες όπως, για παράδειγμα, στον τομέα της κοινωνιολογίας ή των οικονομικών, είναι κάτι φυσικό για την επιστήμη. Δυστυχώς, ούτε οι σύγχρονοι πολιτικοί ούτε οι δημοσιογράφοι κατανοούν πλήρως τους μεθοδολογικούς περιορισμούς αυτής της επιστημονικής μεθόδου.
Ενώ τα μοντέλα παράγουν κατανομή πιθανοτήτων, αυτοί θέλουν να παίρνουν ξεκάθαρες και
σαφείς απαντήσεις. Όμως αυτές δε μπορούν να δοθούν, και ίσως να μην μπορούν να υπάρξουν στη θεωρία. Είναι θλιβερό ότι η σύγχρονη Δυτική επιστημονική κοινότητα ακολουθεί αυτήν την όχι αρκετά ορθή προσέγγιση. Ο ίδιος ο Koonin επισημαίνει τους
πολλούς τρόπους “εναρμόνισης” των σετ των κλιματικών μοντέλων και ακόμη περισσότερο, την πιο επιδραστική ερμηνεία των αποτελεσμάτων τους για τους υπεύθυνους λήψεων αποφάσεων. Γενικά, υπάρχει κυριαρχία ιδεολογικής πειθούς πάνω στις επιστημονικές
πληροφορίες. Προφανώς, στην περίπτωσή μας, αξίζει να αναθεωρήσουμε αντικειμενικά την πιθανότητα ότι οι προβλέψεις για την κλιματική αλλαγή είναι ακριβείς, και ίσως να διεξάγουν μία ανεξάρτητη επιστημονική ανάλυση της δραστηριότητας της IPCC.
Η απάντηση στο δεύτερο ερώτημα-πόσο σημαντικός είναι ο ανθρωπογενής παράγοντας στην κλιματική αλλαγή-λογικά συνδέεται με την απάντηση στο πρώτο ερώτημα. Πραγματικά εδώ υπάρχει ομοφωνία ανάμεσα στους επιστήμονες ,ότι τα τελευταία εκατό χρόνια η συγκέντρωση CO2 και άλλων αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα ολοένα και αυξάνεται και ότι αυτή η αύξηση είναι κατά κύριο λόγο το αποτέλεσμα του ανθρωπογενούς παράγοντα (όπως σημειώνει ο Koonin, είναι αντιπαραγωγικό να διαφωνούμε με αυτό, αφού
αυτό το γεγονός θα επιβεβαιωθεί με πέντε τρόπους, ανεξάρτητους μεταξύ τους ).
Όμως δεν υπάρχει ομοφωνία όταν μιλάμε για περαιτέρω συμπεράσματα από αυτό το γεγονός. Δεν είναι γεγονός ότι η αύξηση του CO2 θα οδηγήσει σε κάποια σημαντική αύξηση θερμοκρασίας. Άλλοι, μη ανθρώπινοι παράγοντες θα ευθύνονται για αυτό. Για παράδειγμα
από το 1940 μέχρι το 1970 οι θερμοκρασίες σε ολόκληρο τον κόσμο δεν αυξήθηκαν, αν και το CO2 και άλλα αέρια του θερμοκηπίου εξακολουθούσαν να συσσωρεύονται στην ατμόσφαιρα. Το γεγονός είναι ότι η συνολική επίδραση του ανθρωπογενούς παράγοντα είναι πολύ μικρή και το αποτέλεσμα αυτής της επίδρασης μπορεί να αντισταθμιστεί από τη φυσική μεταβλητότητα του κλίματος. Ο Koonin γράφει ότι ο αντίκτυπος της ανθρωπότητας ευθύνεται μόνο για το 1% της συνολικής ροής ενέργειας η οποία επηρεάζει το κλιματικό
σύστημα. Για να μετρήσουμε αυτή την επίδραση και τα αποτελέσματά της με –τουλάχιστον-κάποιο όφελος, πρέπει να παρατηρήσουμε και να κατανοήσουμε τα πιο σημαντικά στοιχεία του κλιματικού συστήματος (το υπόλοιπο 99%) με ακρίβεια πάνω από 1%. Αλίμονο όμως, η κατανόησή μας απέχει προφανώς από την απαιτούμενη ακρίβεια. Οι επιστήμονες λίγο πολύ
καταλαβαίνουν κάποιους σχετικά βραχυπρόθεσμους κύκλους στο κλίμα, όπως οι διακυμάνσεις στην θερμοκρασία επιφάνειας του Ειρηνικού Ωκεανού —το φαινόμενο El Niño/La Niña (πιθανότατα η ανώμαλη αύξηση θερμοκρασίας το 1998 και το 2016 να προκλήθηκε από ένα δυνατό El Niño). Όμως πιο μακροπρόθεσμες ταλαντώσεις, όπως η δεκαετής ταλάντωση του Ειρηνικού (Pacific Decadal Oscillation) και η δεκαετής ταλάντωση του Ατλαντικού (Atlantic Decadal Oscillation- κύκλοι 60-80-ετών της αλλαγής θερμοκρασίας των ωκεανών), δεν έχουν μελετηθεί σε βάθος και ούτε αντικατοπτρίζονται σε βάθος στα
μαθηματικά μοντέλα. Υπάρχουν δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες τέτοιες κυκλικές διαδικασίες στο κλιματικό σύστημα. Αυτές που αναφέρθηκαν παραπάνω είναι αυτές τις οποίες γνωρίζουμε. Είναι πολύ σημαντικό ότι μία από τις κύριες παραμέτρους στα μοντέλα είναι η ονομαζόμενη ισορροπία της κλιματικής ευαισθησίας (equilibrium climate sensitivity (ECS).
Γενικά μιλώντας, η ισορροπία της κλιματικής ευαισθησίας ( ECS) είναι το πόσο θερμότερο θα ήταν το κλίμα αν η συγκέντρωση των αερίων του θερμοκηπίου διπλασιαζόταν. Το πρόβλημα
είναι ότι τα αέρια του θερμοκηπίου-από μόνα τους ευθύνονται μόνο για ένα μικρότερο κλάσμα της συνολικής επίδρασης στη θερμοκρασία. Το μεγαλύτερο ποσοστό αυτής οφείλεται στις θετικές διαδικασίες ανάδρασης, κατά τις οποίες μία αύξηση στη συγκέντρωση των αερίων του θερμοκηπίου οδηγεί σε αύξηση της συγκέντρωσης των υδρατμών και το δεύτερο – με τη σειρά του – σε ένα πιο σημαντικό και έντονο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Γενικότερα, το CO2 από μόνο του και άλλα αέρια του θερμοκηπίου ίσως ευθύνονται για το ένα τρίτο της συνολικής αύξησης της θερμοκρασίας και οι υδρατμοί για τα υπόλοιπα δύο τρίτα. Και εδώ προκύπτει ένα σημαντικό πρόβλημα. Το γεγονός ότι τα σύννεφα δημιουργούνται από ατμό παίζει έναν εξαιρετικά πολύπλοκο ρόλο στην ενεργειακή ισορροπία της Γης. Εξαρτώμενα από το ύψος τους και τη διάταξή τους, συνεισφέρουν και στην κλιματική αύξηση της θερμοκρασίας (λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου) και στη μείωση της θερμοκρασίας (cooling-η αντανάκλαση της ηλιακής ακτινοβολίας λόγω του φαινομένου albedo). Την ίδια στιγμή, αυτά τα φαινόμενα λαμβάνονται πολύ λίγο υπόψιν στα μοντέλα, αφού ο σχηματισμός των σύννεφων είναι ένα τοπικό φαινόμενο και δεν συμβαδίζει με την ανάλυση των μοντέλων (αυτό που αποκαλούμε παράμετρος subgrid).
Συνεπώς, η πιο σημαντική παράμετρος των κλιματικών μοντέλων, η ευαισθησία του κλίματος στις εκπομπές CO2 ,παραμένει το αποτέλεσμα υποθέσεων, όχι υπολογισμών. Αυτή η τάση που έχει διαμορφωθεί υπέρ της προστασίας του κλίματος από τον ανθρωπογενή παράγοντα τείνει να δίνει περισσότερη σημασία στο φαινόμενο του θερμοκηπίου των σύννεφων, το οποίο αυξάνει τη θετική ανάδραση. Αλλά υπάρχουν και σκεπτικιστές οι οποίοι πιστεύουν ότι το φαινόμενο μείωσης θερμοκρασίας των σύννεφων υποτιμάται.
Κάποιοι επιστήμονες, όπως οι Αμερικανοί φυσικοί Nicholas Lewis και Judith Curry, υποστηρίζουν ότι τα μοντέλα IPCC υπερεκτιμούν σημαντικά την ECS. Στην αναφορά IPCC Assessment Report 6, η τιμή της ECS είναι 2.5–4 ° C, με πιο πιθανό τους 3° C, ενώ οι Lewis
και Curry θεωρούν ότι μία τιμή ECS του 1.7 ° C είναι περισσότερο ακριβής. Δηλαδή, το φαινόμενο της ψύξης και του θερμοκηπίου στα σύννεφα είναι περισσότερο ισορροπημένο από αυτό που επισημαίνεται από τα συμπεράσματα της επιτροπής IPCC. Κάτι τέτοιο
αλλάζει ριζικά όλη την εικόνα — η μακροπρόθεσμη αύξηση της θερμοκρασίας αποδεικνύεται να είναι λιγότερο δραματική από ότι φαίνεται στα σενάρια της IPCC (55-70% του μέσου σεναρίου της προηγούμενης αναφοράς IPCC).
Επιπλέον, ας μην ξεχνάμε ότι πέραν των κυκλικών διαδικασιών του κλίματος της Γης, υπάρχουν ακόμη κύρια γεγονότα τα οποία μπορούν να το επηρεάσουν πολύ έντονα. Επί παραδείγματι, οι τεράστιες ηφαιστειακές εκρήξεις οδηγούν επίσης σε μία έντονη αύξηση του κλίματος. Και θα υπάρξουν πιθανότατα στις δεκαετίες που έρχονται (για παράδειγμα η έκρηξη του ηφαιστείου Tambora το 1815 οδήγησε στο γνωστό “καλοκαίρι χωρίς καλοκαίρι” του 1816).
Όπως και να έχει, η απάντηση στο δεύτερο ερώτημα είναι παρόμοια με αυτή του πρώτου: η γνώση μας για ένα τέτοιο περίπλοκο σύστημα όπως είναι το κλίμα της Γης είναι πολύ περιορισμένη και ατελής για να επιμείνουμε σε οτιδήποτε με οποιοδήποτε βαθμό
βεβαιότητας. Υπάρχει ανθρωπογενής επίδραση, όμως δεν θα πρέπει να υπερβάλλουμε για το ρόλο της στην κλιματική αλλαγή. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι η επιστήμη δεν είναι ιδεολογία, το νόημά της είναι η αμερόληπτη και αντικειμενική έρευνα της αλήθειας,
αντιμέτωπη με συνεχή αμφιβολία και με τη διαδικασία δοκιμής και σφάλματος. Η έρευνα για το κλίμα που περιέχει σενάρια καταστροφολογικά και το γεγονός ότι βασίζεται συχνά σε μία περίεργη πολιτική και οικονομική ατζέντα μπορεί να γίνει αδιέξοδη ανάπτυξη. Είναι επίσης ζωτικής σημασίας για τη Ρωσία να διατηρήσει μία συγκρατημένη προσέγγιση στην κλιματική ατζέντα και να μην πέσει σε άλλο ένα Δυτικό τόλμημα με σχεδόν απρόβλεπτες συνέπειες.
Erol User
