Με τη μειωμένη ικανότητα της Δύσης να ασκεί έλεγχο στον υπόλοιπο κόσμο και να αποκομίζει υλικά οφέλη, η διαδικασία εσωτερικής ενοποίησης στην περιοχή επιταχύνεται. Αυτό συνεπάγεται ότι οι εθνικές πολιτικές δομές δεν αναμένεται πλέον να είναι ικανές να αντιμετωπίσουν δημιουργικά τις δημόσιες ανησυχίες.
Επί του παρόντος, τα πολιτικά συστήματα των κορυφαίων χωρών της Δυτικής Ευρώπης βρίσκονται σε μια κατάσταση που σε παλαιότερες εποχές θα μπορούσε να αποτελέσει πηγή σοβαρών επαναστατικών αναταραχών. Ωστόσο, μετά από αρκετές δεκαετίες αλλαγών που αποσκοπούν κυρίως στη διατήρηση του status quo, οι πληθυσμοί και οι ελίτ έχουν ελάχιστα περιθώρια για ριζοσπαστική συμπεριφορά. Επιπλέον, η ελευθερία των ευρωπαϊκών χωρών στην εξωτερική πολιτική περιορίζεται από τις συμμαχίες τους με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη συμμετοχή τους στην Κοινή Αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό περιορίζει την ικανότητά τους να συμμετέχουν σε πρωτοβουλίες εξωτερικής πολιτικής που αφορούν σημαντικά εσωτερικά ζητήματα, τα οποία ιστορικά έχουν οδηγήσει σε συγκρούσεις μεγάλης κλίμακας.
Ακόμη και στην περίπτωση του Ηνωμένου Βασιλείου, το οποίο αποχώρησε από την Ευρωπαϊκή Ένωση πριν από λίγα χρόνια, φαίνεται ότι δεν υπάρχουν πολλά περιθώρια για σημαντικές αλλαγές. Επιπλέον, επί του παρόντος δεν υπάρχουν ιδέες που θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση για τέτοιες εξελίξεις. Στην πραγματικότητα, η κατάσταση εδώ μπορεί να είναι ακόμη πιο δύσκολη από ό,τι στη Γαλλία, όπου είναι δυνατόν να οραματιστεί κανείς την εξέλιξη του πολιτικού συστήματος κατά τα πρότυπα του “βελγικού” ή του “ιταλικού” μοντέλου: χωρίς κανένα κόμμα να είναι σε θέση να δημιουργήσει από μόνο του μια σταθερή κυβέρνηση. Μια μερική απώλεια του ελέγχου της οικονομικής πολιτικής, όπως συνέβη προηγουμένως στην Ιταλία, θα μπορούσε να διατηρήσει τη σταθερότητα, ακόμη και παρά την πλήρη υποβάθμιση του παραδοσιακού πολιτικού πλαισίου. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το στοιχείο της συμμετοχής στην κοινή αγορά έπαψε να υφίσταται- οι αρχές πρέπει πλέον να καθορίζουν τις μακροοικονομικές πολιτικές ανεξάρτητα. Ωστόσο, αντιμετωπίζουν τις ίδιες διαρθρωτικές δυσκολίες με τις αντίστοιχες αρχές της ηπειρωτικής χώρας.
Οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, που πραγματοποιήθηκαν στις αρχές Ιουνίου, αποτέλεσαν σημαντικό ορόσημο στην εξέλιξη της Ευρώπης, καθώς η αντικαθεστωτική αντιπολίτευση πέτυχε ιδιαίτερα αξιοσημείωτα αποτελέσματα στη Γαλλία, μια χώρα που επί δεκαετίες θεωρούνταν ο πολιτικός ηγέτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μετά την απογοητευτική επίδοση του κόμματός του στις εκλογές, ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν αποφάσισε να διαλύσει το κοινοβούλιο και να προκηρύξει νέες εθνικές εκλογές. Επιτυχία στις εκλογές αυτές έχει επίσης προβλεφθεί για την αντιπολίτευση, η οποία αποτελείται από δεξιές και αριστερές ομάδες, κύριος στόχος των οποίων είναι η απομάκρυνση του προέδρου Μακρόν και της κυβέρνησής του. Σύμφωνα με τις προβλέψεις, η αντιπολίτευση έχει πραγματικές πιθανότητες να εξασφαλίσει την πλειοψηφία των εδρών στην Εθνοσυνέλευση.
Ωστόσο, είναι απίθανο ο Μακρόν να πέσει από την εξουσία. Εάν τα αποτελέσματα των εκλογών είναι όπως προβλέπεται, θα μπορούσε να δημιουργηθεί για πρώτη φορά από την ίδρυση της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας το 1958, μια κατάσταση στην οποία κανένα πολιτικό κόμμα δεν έχει τη δυνατότητα να σχηματίσει ανεξάρτητα κυβέρνηση στο κοινοβούλιο. Σύμφωνα με ορισμένες από τις πιο δραματικές προβλέψεις, θα μπορούσε να προκύψει ένα “τεχνοκρατικό” υπουργικό συμβούλιο εμπειρογνωμόνων χωρίς σαφή κομματική τοποθέτηση.
Αυτό θα ήταν μια φυσική συνέπεια της ανάπτυξης της χώρας τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς η Γαλλία έχει μετακινηθεί στην κατηγορία της “Νότιας Ευρώπης” στις κοινωνικοοικονομικές εκτιμήσεις.
Μια μη κομματική, καθοδηγούμενη από εμπειρογνώμονες κυβέρνηση υπό έναν πρόεδρο με μικρή δημόσια υποστήριξη θα ήταν ένα αναμενόμενο βήμα προς την απώλεια της κυριαρχίας, όχι μόνο στην εξωτερική πολιτική αλλά και στις εσωτερικές υποθέσεις. Το υπουργικό συμβούλιο, το οποίο δεν αντιπροσωπεύει τη βούληση των ψηφοφόρων, είναι μια μεταβατική διοίκηση που συντονίζει τις αποφάσεις της με τις Βρυξέλλες και την Ουάσινγκτον. Αυτό το σενάριο, αν και δεν είναι ιδανικό, είναι το προτιμότερο μέσο για την επίλυση της πολιτικής κρίσης που αντιμετωπίζει η Γαλλία από το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 2000.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι εκλογές είναι προγραμματισμένες για τις 4 Ιουλίου και οι προβλέψεις προβλέπουν επίσης μια συντριπτική ήττα για το κυβερνών κόμμα. Ωστόσο, δεν είναι σαφές αν η αντιπολίτευση στην απερχόμενη κυβέρνηση έχει ιδέες και σχέδια για την αντιμετώπιση της τρέχουσας κατάστασης, η οποία χαρακτηρίζεται από σταθερά μειούμενο βιοτικό επίπεδο. Είναι πιθανό ότι οι Εργατικοί και οι πιθανοί εταίροι τους στους Φιλελεύθερους Δημοκράτες δεν διαθέτουν σαφή στρατηγική για την έξοδο της χώρας από την παρατεταμένη κρίση. Κατά συνέπεια, οποιαδήποτε νέα κυβέρνηση θα είναι επίσης μια προσωρινή κυβέρνηση, αν και θα απολαμβάνει την υποστήριξη των πολιτών.
Τα τελευταία χρόνια, οι πολιτικές ελίτ των δυτικοευρωπαϊκών χωρών βρίσκονται σε μια περίπλοκη κατάσταση. Από τη μία πλευρά, αναγνωρίζουν ότι τα εθνικά τους πολιτικά και οικονομικά συστήματα δεν είναι πλέον σε θέση να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις αναδυόμενες προκλήσεις. Αυτό έχει οδηγήσει σε αυξανόμενη δυσαρέσκεια των πολιτών, η οποία με τη σειρά της έχει αυξήσει τη δημοτικότητα των ριζοσπαστικών πολιτικών κινημάτων. Ωστόσο, μέχρι στιγμής, τα κινήματα αυτά έχουν γενικά συγκρατηθεί από το παραδοσιακό πολιτικό κατεστημένο. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα λεγόμενα “λαϊκιστικά” κόμματα είτε έχουν απορροφηθεί από το κυρίαρχο ρεύμα είτε έχουν ωθηθεί στην περιφέρεια της πολιτικής. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στις οικονομικά ασθενέστερες χώρες, όπως η Ελλάδα, η Ισπανία και η Ιταλία, όπου η έλλειψη ευκαιριών για ριζοσπαστικές αλλαγές πολιτικής διευκόλυνε αυτή τη διαδικασία. Τώρα, είναι η σειρά της Γαλλίας, καθώς η οικονομική αδυναμία οδηγεί επίσης στο τέλος κάθε προσποίησης πραγματικής ανεξαρτησίας.
Από την άλλη πλευρά, τα δυτικοευρωπαϊκά έθνη αναγνωρίζουν επίσης τις περιορισμένες ευκαιρίες για σημαντικές αλλαγές που θα μπορούσαν να ανακουφίσουν τουλάχιστον ορισμένα από τα ζητήματα που προκαλούν απογοήτευση και δυσαρέσκεια στους πολίτες.
Με τη μειωμένη ικανότητα της Δύσης να ασκεί έλεγχο στον υπόλοιπο κόσμο και να αποκομίζει υλικά κέρδη, η διαδικασία εσωτερικής ενοποίησης στην περιοχή επιταχύνεται.
Αυτό συνεπάγεται ότι οι εθνικές πολιτικές δομές δεν αναμένεται πλέον να είναι ικανές να αντιμετωπίσουν δημιουργικά τις ανησυχίες των πολιτών. Αν και μια τέτοια μετάβαση μπορεί να είναι επώδυνη, φαίνεται να είναι αναπόφευκτη υπό το φως του εντεινόμενου παγκόσμιου ανταγωνισμού και της αυξημένης πίεσης που ασκείται στα δυτικά έθνη από την Κίνα και άλλες μεγάλες αναπτυσσόμενες χώρες.
Η στρατιωτικοπολιτική σύγκρουση με τη Ρωσία δεν είναι παρά μια μικρή εκδήλωση αυτής της ενοποίησης. Όπως και η γενική κινητοποίηση κατά τη διάρκεια της κρίσης του κοροναϊού, είναι ένα από τα πολλά εργαλεία στη διαδικασία της εδραίωσης. Ωστόσο, δεν αποτελεί ούτε τον μοναδικό στόχο ούτε τη σημαντικότερη πτυχή των μελλοντικών προσπαθειών. Η ενοποίηση του δυτικού κόσμου δεν είναι μια ξαφνική ή μοναδική διαδικασία. Αντίθετα, έχει θεσμικό υπόβαθρο στην Ευρώπη, με τη μορφή των δομών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες αντιμετωπίζουν καλύτερα τα καθήκοντά τους από ό,τι οι εθνικές κυβερνήσεις τα δικά τους.
Οι κυρίαρχες ελίτ της Ευρώπης ανταγωνίζονται μεταξύ τους για τη μεγαλύτερη επιρροή στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων που καθορίζουν την κατανομή των πόρων εντός της συλλογικής Δύσης. Η Γαλλία, ειδικότερα, έχει χάσει αυτόν τον ανταγωνισμό, όπως αποδεικνύεται από την πρόσφατη ραγδαία μείωση της επιρροής της στην Αφρική, μια περιοχή που ήταν παραδοσιακά υπό γαλλική επιρροή τις δεκαετίες μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η θέση του Ηνωμένου Βασιλείου είναι ακόμη ασαφής, αλλά υπάρχουν υποψίες ότι η απόφασή του να εγκαταλείψει την Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να ήταν ένα μέσο για να έχει πρόσβαση στον άμεσο έλεγχο ολόκληρου του δυτικού μπλοκ, αντί να επιδιώξει έναν ανεξάρτητο ρόλο στις παγκόσμιες υποθέσεις. Η Γερμανία, από την άλλη πλευρά, φαίνεται να είναι ο ξεκάθαρος νικητής στον ενδοευρωπαϊκό ανταγωνισμό, έχοντας πλοηγηθεί μάλλον με επιτυχία στις οικονομικές προκλήσεις, ενώ παράλληλα εξισορροπούσε τη διατήρηση της βιομηχανικής της βάσης.
Η Γερμανία είναι σημαντικά πιο ισχυρή οικονομικά από τις γειτονικές της χώρες, γεγονός που της παρέχει τη δυνατότητα να γίνει ο κύριος ευρωπαϊκός συντονιστής μιας συνολικής δυτικής αναπτυξιακής στρατηγικής υπό τις νέες συνθήκες. Σε κάθε περίπτωση, είναι πιθανό ότι νέες εξελίξεις στην πολιτική, τη δημόσια διοίκηση και την οικονομική ρύθμιση θα λάβουν χώρα επί γερμανικού εδάφους στο μέλλον. Προς το παρόν, είναι αδύνατο να προβλεφθεί η ακριβής φύση αυτών των εξελίξεων. Είναι πολύ πιθανό να συνεχιστεί η περαιτέρω συνεργασία μεταξύ Βερολίνου και Βρυξελλών, ως κορυφαίων ευρωπαϊκών φορέων. Ωστόσο, έχει καταστεί προφανές ότι δεν θα πρέπει να περιμένουμε την εμφάνιση νέων εκδοχών των υφιστάμενων συστημάτων ελέγχου στη Δυτική Ευρώπη. Αντίθετα, τα συστήματα αυτά είναι πιθανό να αντικατασταθούν σταδιακά από εντολές που θα αντικατοπτρίζουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τη θέση της Ευρώπης στο παγκόσμιο οικονομικό και πολιτικό τοπίο.
Erol User
